Więcej
Nietoperz na podstawie Die Fledermaus Johanna Straussa II
reżyser: Kornél Mundruczó
scenariusz: Kata Wéber, Kornél Mundruczó
scenografia i kostiumy: Márton Ágh
muzyka: János Szemenyei
dramaturg: Gábor Thury
światło i wideo: Kornél Mundruczó
Występują:
MAŁGORZATA BUCZKOWSKA, ROMA GĄSIOROWSKA, AGNIESZKA PODSIADLIK, JUSTYNA WASILEWSKA, RAFAŁ MAĆKOWIAK, DAWID OGRODNIK, SEBASTIAN PAWLAK, ADAM WORONOWICZ
O twórcy: Johann Strauss II
Johann Baptist Strauss, znany również jako Johann Strauss Junior lub Syn, to austriacki kompozytor, specjalizujący się zwłaszcza w muzyce tanecznej i operetkach. Stworzył ponad 500 walców, polek i kadryli, a także kilka operetek oraz balet. Mówiono o nim „Król Walca”, ponieważ przyczynił się do popularyzacji walca w Wiedniu w XIX wieku. Najbardziej znane dzieła Johanna Straussa to między innymi: Nad pięknym modrym Dunajem, Walc cesarski, Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Tritsch-Tratsch-Polka oraz Pizzicato Polka. Spośród operetek najbardziej znane są Zemsta nietoperza oraz Baron Cygański.
Strauss urodził się 25 października 1825 roku w St. Ulrich niedaleko Wiednia, jako syn słynnego kompozytora Johanna Straussa I. Jego ojciec nie chciał, aby syn został kompozytorem, lecz Strauss Junior w tajemnicy uczył się gry na skrzypcach u Franza Amona, pierwszego skrzypka w orkiestrze ojca. Strauss uczył się techniki kontrapunktu i kompozycji u prof. Joachima Hoffmanna, teoretyka, który prowadził prywatną szkołę muzyczną. Talent Straussa zauważył również kompozytor Joseph Drechsler, u którego pobierał on lekcje kompozycji. Jego drugi nauczyciel gry na skrzypcach, Anton Kollmann, który uczył również baletu w operze wiedeńskiej, wystawił mu doskonałe referencje.
Strauss zadebiutował w październiku 1844 roku w Cassino Dommayera, gdzie wykonał niektóre ze swoich najwcześniejszych dzieł. Pierwszym dużym osiągnięciem młodego kompozytora było honorowe stanowisko „Kapelmistrza drugiego regimentu obywateli Wiednia”. Wiedeń został zniszczony przez rewolucję mieszczańską z 24 lutego 1848, a silna rywalizacja pomiędzy ojcem i synem stała się znacznie bardziej widoczna, gdy Johann Junior stanął po stronie rewolucjonistów, podczas gdy ojciec pozostał wierny monarchii. Kiedy w 1849 roku Strauss ojciec zmarł w Wiedniu na szkarlatynę, syn połączył obydwie orkiestry i udał się na kolejne tournee. Ubiegał się o stanowisko Dyrektora Muzycznego Balów Królewskich (KK Hofballmusikdirektor), które otrzymał w roku 1863. W latach 70-tych Strauss wyruszył ze swoją orkiestrą do Stanów Zjednoczonych, gdzie uczestniczył w Festiwalu w Bostonie na zaproszenie kapelmistrza Particka Gilmore’a i pełnił funkcję głównego dyrygenta „Monster Concert”, w którym wzięło udział ponad tysiąc artystów.
Kompozytor zmarł w Wiedniu w wieku 73 lat. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu (Zentralfriedhof). Śmierć przerwała komponowanie przez niego baletu Kopciuszek (Aschenbrödel).
Die Fledermaus
Die Fledermaus (Zemsta nietoperza) to operetka skomponowana przez Johanna Straussa II do niemieckiego libretta Karla Haffnera i Richarda Genée.
Podstawowym źródłem Zemsty nietoperza była farsa napisana przez niemieckiego dramatopisarza Juliusa Rodericha Benediksa (1811 – 1873), zatytułowana Das Gefängnis (Więzienie). Kolejnym źródłem stała się francuska sztuka wodewilowa Le réveillon Henriego Meilhaca i Ludovica Halévy. Została ona po raz pierwszy przetłumaczona przez Karla Haffnera na sztukę teatralną, która miała zostać wystawiona w Wiedniu. Jednakże specyfika francuskiego obyczaju réveillon (wieczerza o północy) doprowadziła do problemów, które rozwiązano poprzez zaadaptowanie sztuki jako libretta dla Johana Straussa, gdzie réveillon zastąpiono wiedeńskim balem.
Premiera odbyła się 5 kwietnia 1874 roku w Theater an der Wien w Wiedniu, a operetka weszła do stałego repertuaru. Wystawiono ją również w Nowym Jorku w teatrze Bial at the Stadt Theatre 21 listopada 1874 roku, a następnie w Londynie w teatrze Alhambra 18 grudnia 1876 roku, z muzyką znacznie dostosowaną przez Hamiltona Clarke’a. W 1895 roku operetka została po raz pierwszy wystawiona w Londynie w oryginale, w języku niemieckim.
Zemsta nietoperza podlegała niezliczonym adaptacjom dla potrzeb kina i telewizji. Rola Eisensteina była początkowo napisana dla tenora, lecz obecnie jest często śpiewana przez baryton.
Streszczenie:
Akt 1
Apartament Eisensteina
Gabriel von Eisenstein został skazany na osiem dni więzienia za obrazę urzędnika, częściowo z powodu niekompetencji swojego adwokata dr Blinda. Pokojówka Eisensteina, Adele, dostaje od siostry list z zaproszeniem na bal u księcia Orlofsky’ego. Udaje, że list dotyczy poważnej choroby ciotki i prosi o wychodne („Pisze do mnie moja siostra, Ida”). Falke, przyjaciel Eisensteina, przybywa, aby zaprosić go na bal (Duet: „Pójdźmy więc dziś na bal”). Eisenstein żegna się ze swoją żoną Rozalindą oraz z Adele, udając, że zmierza do więzienia (tercet: „Samotna tu zostaję”), choć w rzeczywistości planuje przełożyć odbycie kary o jeden dzień, a wieczorem bawić się na balu.
Po wyjściu Eisensteina przychodzi do Rozalindy jej kochanek, śpiewak Alfred, który wyśpiewuje dla niej serenadę („Dove that has escaped”). Frank, dyrektor więzienia, przychodzi po Eisensteina, lecz zamiast niego znajduje Alfreda. Aby nie narażać Rozalindy, Alfred zgadza się udawać Eisensteina i idzie z Frankiem do więzienia. (Finał, kuplet „Niech o winie zabrzmi śpiew”, następnie obrona Rozalindy po przybyciu Franka „In tête-à-tête with me so late” oraz zaproszenie Franka „My beautiful, large bird-cage”)
Akt 2
Domek letni w willi Orlofsky’ego
Okazuje się, że Falke, za zgodą księcia Orlofsky’ego, organizuje bal, aby zemścić się na Eisensteinie. W poprzednim karnawale Eisenstein zostawił pijanego Falke w kostiumie nietoperza (stąd tytuł operetki) w centrum miasta, narażając go na kpiny i ośmieszenie. Częścią intrygi jest zaproszenie na bal Franka, Adele i Rozalindy. Rozalinda udaje węgierską hrabinę, Eisenstein przedstawia się jako „markiz Renarda”, Frank jest „kawalerem Chagrin”, a Adele udaje aktorkę.
Bal trwa (chór: „Czeka nas uciech moc”), a książę wita gości („I love to invite my friends”). Eisenstein zostaje przedstawiony Adeli, co wprawia go w zakłopotanie ze względu na jej niezwykłe podobieństwo do jego własnej pokojówki („Taki Pan jak Pan” lub aria Adeli „Ze śmiechem”). Następnie Falke przedstawia mu przebraną Rozalindę (czardasz: „Piosenka daleka”). Podczas romantycznego tête-à-tête Rozalindzie udaje się ukraść mężowi drogocenny zegarek, który może później wykorzystać jako dowód jego nieodpowiedniego zachowania (duet: „Jak spogląda, tak pożąda”). W finale całe towarzystwo świętuje (kuplet „In the fire stream of the grape”, potem kanon „Mów mi Ty”, polka „Wśród grzmotów i błyskawic” oraz końcowy walc „Ha, what joy, what a night of delight”).
Akt 3
W biurze więziennym dyrektora Franka
Następnego ranka wszyscy trafiają do więzienia, gdzie ogólny chaos potęguje dozorca Frosch, który upił się prawie do nieprzytomności, korzystając z nieobecności naczelnika. Adele zjawia się, aby uzyskać pomoc kawalera Chagrin
(melodramat, kuplet Adeli „W roli skromnego dziewczęcia”), podczas gdy Alfred marzy tylko o wydostaniu się z więzienia. Świadoma oszustwa Eisensteina Rozalinda chce złożyć pozew o rozwód, a Frank jest nadal odurzony alkoholem.
Frosch zamyka w celi Adelę i jej siostrę Idę, a następnie zjawia się Falke razem ze wszystkimi gośćmi balu i wyjaśnia, że cała intryga stanowiła element zemsty za „Nietoperza” (tercet Rozalinda, Eisenstein i Alfred: „A co mu powiedzieć”). Wszystko kończy się dobrze (Eisenstein przypisuje winę za swoje zachowanie działaniu szampana, a Orlofsky obiecuje wesprzeć karierę aktorską Adeli). Eisenstein musi jednak odbyć pełną karę w areszcie (finał „O nietoperzu dosyć już”).
Fotografia teatralna: Kuba Dąbrowski
Video trailer z przedstawienia
Kornél Mundruczó
Scenariusz i reżyseria
Reżyser filmowy, scenarzysta i aktor. Kornél Mundruczó urodził się w 1975 roku na Węgrzech. Studiował w Węgierskim Instytucie Filmowym, a obecnie jest znanym europejskim reżyserem filmowym, którego dzieła prezentowane są na najbardziej prestiżowych festiwalach na całym świecie. Po nakręceniu filmu krótkometrażowego (AFTA, 2001) reżyserował cztery filmy pełnometrażowe (Kilka pogodnych dni, 2002, Joanna, 2005, Delta, 2008,
Projekt Frankeinstein, 2010). Otrzymał wiele nagród na różnego rodzaju festiwalach filmowych. Jego ostatni film, Projekt Frankenstein, po raz pierwszy pokazano na Oficjalnej Selekcji Cannes 2010. Od 2003 roku
współpracował również z Krétakör Theatre, teatrem Thalia Theater w Hamburgu oraz Schauspiel w Hanowerze. Obecnie w teatrach wystawiane są cztery jego dzieła:
Lód Sorokina w Narodowym Teatrze Węgierskim, Projekt Frankenstein, międzynarodowa koprodukcja Ciężko być bogiem na tournee na festiwalach teatralnych na całym świecie oraz jego ostatnia praca teatralna, Eszter Solymosi z Tiszaeszlar w Schauspiel Hannover.
o projekcie
Środek zimy, kilka dni przed Nowym Rokiem. W stylowej scenerii opuszczonego domu, zbierają się obce sobie wcześniej rodziny, aby wspólnie świętować nadchodzące święto. Przygotowania do uroczystości upływają przy słodkich dźwiękach operetki Zemsta Nietoperza Johanna Straussa (syna).
Wielu z obecnych musiało zdobyć się na niejedno poświęcenie, aby znaleźć się tym miejscu. Za przywilej uczestniczenia w tak oczekiwanym wydarzeniu, gotowi byli oddać wszystkie pieniądze, poświęcić większość swojego czasu, a nawet ryzykować reputacją. Są wśród nich młodzi i starzy, małżeństwa i osoby stanu wolnego. Łączy ich jedno – ciekawość, czy człowiek może udźwignąć ciężar boskiej wolności.
Po nominowanym do Złotej Palmy filmie Łagodny potwór – projekt Frankenstein, Kornél Mundruczó wraz z zespołem TR Warszawa ralizuje klasyczną operę buffo. Sięgając po utwór, który powstał równolegle z ogłoszeniem przez Nietzschego śmierci Boga, węgierski reżyser podejmuje temat „śmierci bez Boga” i zadaje nieśmiertelne pytanie: czy i w jakim stopniu wolno nam decydować o własnym istnieniu.